door Lode Melis
Vorige keer vertelden we over koning Arthur. Zou het kunnen dat die echt bestaan heeft …?
Misschien wel en misschien niet, en al zeker niet zoals wij hem kennen uit de verhalen.
Onze koning Arthur leeft in de riddertijd van de middeleeuwen, met kastelen, troubadours, hofdames en toernooien. Af en toe komt er een fee voorbij en natuurlijk mogen we de tovenaar Merlijn niet vergeten.
Als er een koning Arthur bestaan heeft dan leefde hij in de vijfde eeuw. Dat waren hele andere tijden. De Romeinen waren net uit Engeland vertrokken en het land bleef onverdedigd achter. Vanaf dan kreeg het eiland geregeld te maken met invallen vanop het vaste land. Dat waren de Angelsaksen. Ze werden Saksen genoemd en maakten het de oorspronkelijke bewoners knap lastig. Engeland werd toen bewoond door Kelten die zich vermengd hadden met Romeinen. Deze Britten organiseerden zich onder leiding van hun plaatselijke leiders om hun land te verdedigen.
Een Angelsaksische helm die gevonden werd in het Engelse Sutton Hoo (foto: Geni).
In hele oude kronieken wordt af en toe over een Arthur gesproken die tegen de Saksen vocht. In de negende eeuw schrijft een zekere Nennius de Geschiedenis van de Britten. Nennius was een monnik uit Wales en schreef in het Latijn. Daarom heette het boek eigenlijk Historia Britonum. Hij vertelt over Arthur die de Saksen versloeg bij de berg Badon. Niemand weet de precieze datum van die veldslag en waar de berg Badon ergens lag is ook al een probleem. Het zou allemaal gebeurd zijn rond het jaar 500.
Nennius noemt Arthur dux bellorum. Dat wil zeggen oorlogsleider, een warlord, maar geen koning.
Dat verandert in 1136 wanneer Geoffrey van Monmouth de geschiedenis schrijft van de koningen van Engeland: Historia regum Britanniae. Geoffrey is de eerste die Arthur opneemt in de lijst van koningen van Engeland. Hij vertelt over koningin Guinevere en Merlijn maar vooral over de heldendaden van de koning. Zo weet Geoffrey dat koning Arthur de Romeinen versloeg in Gallië. Dat was het huidige België, Frankrijk en nog een stuk Zwitserland.
Arthur wilde keizer worden van Rome maar dan vernam de koning dat zijn neef Mordred hem verraden had en de macht greep in Engeland. Arthur keerde met zijn leger terug naar huis en dan volgde de fatale veldslag. Mordred werd gedood maar koning Arthur was dodelijk gewond. De feeën brachten hem naar het geheimzinnige eiland Avalon, dat niemand kon te vinden.
Koning Arthur trekt ten strijde (illustratie van Arthur Rackham uit 1917).
Nu volgt de vraag van een miljoen: is hier iets van waar? Is er ooit een echte Arthur koning geweest in Engeland?
Wel, er is een andere Geoffrey die vandaag leeft en beweert dat het wél kan. Die man is een Britse historicus en hij heet voluit Geoffrey Ashe. Er zijn ook andere historici die er zo over denken maar Ashe was de eerste die met een ernstige theorie kwam.
Geoffrey Ashe verwijst naar Jordanes. Dat was een Romeinse kroniekschrijver uit de zesde eeuw. Hij vertelde dat de Romeinen in Gallië te maken kregen met invallen van de Visigoten, een Germaans volk dat uit het oosten kwam. Voor de Romeinen werd het zo moeilijk dat ze in 470 de hulp inriepen van “Riothamus de koning van de Britten”. Maar de naam Riothamus lijkt helemaal niet op Arthur. Ashe weet te vertellen dat het woord rigotamos in het Keltisch gewoon grote koning betekent. Het was dus best mogelijk dat die man eigenlijk Arthur heette.
Kun je nog volgen …?
Riothamus kwam met een leger van 12.000 man maar werd verslagen. Hij trok zich terug in Bourgondië, dicht bij de stad Avallon. Ja hoor! In Frankrijk bestaat er echt een stad die Avallon heet, kijk maar op Wikipedia. Dat lijkt verdacht veel op het Avalon (met één l) van koning Arthur.
De Franse stad Avallon.
Nu zijn er twee problemen. Als Riothamus inderdaad Arthur was ging hij wel samen met de Romeinen vechten en niettegen hen, zoals Geoffrey van Monmouth in zijn boek beweerde. En het zou ook kunnen dat Jordanes met de koning der Britten een plaatselijke leider uit het Franse Bretagne bedoelde.
In de middeleeuwen was iedereen ervan overtuigd dat koning Arthur werkelijk thuishoorde in het rijtje van Engelse koningen. Hij was echt, daar twijfelde niemand aan.
Een mooi voorbeeld daarvan is het verhaal over de abdij van Glastonbury.
In 1184 werd de abdij gedeeltelijk verwoest door brand en de monniken hadden dringend geld nodig voor de wederopbouw. Wonder boven wonder ontdekten ze toevallig (?) het graf van koning Arthur. Ze wisten direct dat hij het was want in dat graf lag een loden kruis met de Latijnse tekst: HIC IACET SEPVLTVS INCLITVS REX ARTVRIVS IN INSVLA AVALONIA. Dat wil zeggen: HIER LIGT DE ROEMRIJKE KONING ARTHUR BEGRAVEN OP HET EILAND AVALON (De V moet je in het oude Latijn als U lezen). Avalon lag dus in Glastonbury!
Uit alle hoeken van het Engelse koninkrijk kwamen pelgrims naar de abdij van Glastonbury. Tegen betaling mochten ze het graf van de roemrijke koning zien. Dat bracht een aardig centje op. De gebouwen werden helemaal hersteld en koning Arthur kreeg als dank een prachtig grafmonument.
Helaas blijft er van de abdij slechts een ruïne over. Op de plek van het graf staat nu enkel een eenvoudig plaatje en het kruis is nergens meer te vinden.
De ruïnes van de abdij van Glastonbury (foto Karl Gruber).
Een tekening van het loden kruis. Het origineel ging verloren.
De Engelse koning Richard Leeuwenhart gaf in 1190 een zwaard cadeau aan Tancred, de heerser van Sicilië. Richard beweerde dat dit Excalibur was, het zwaard van koning Arthur. Maar als koning Richard daar zo zeker van was, waarom gaf hij het dan weg? Zoiets moest toch in het bezit van het Engelse koningshuis blijven?
Er ontstond een echte Arthurcultuur in de middeleeuwen. Toernooien werden soms Ronde Tafels genoemd. Het leek wel een re-enactment dat het hof van Koning Arthur voorstelde. Voor een van die toernooien liet koning Edward I speciaal een ronde tafel maken.
In 1566 gaf een andere Engelse koning, Henry VIII, de opdracht om ze te beschilderen en liet zichzelf afbeelden als koning Arthur. Het tafelblad hangt nu in de grote hall van Winchester Castle.
Het Ronde Tafelblad in de grote hall van Winchester Castle (foto: Lode Melis).
Rond dezelfde tijd kreeg de historicus Polydore Vergil ruzie met zijn collega John Leland. Vergil had grote twijfels of koning Arthur wel bestaan had en dat kon Leland niet hebben. Hij had in 1542 zelf het loden kruis bestudeerd dat in het graf van de koning lag.
In 1608 maakte William Camden een tekening van dat kruis die hij publiceerde in zijn hele dikke geschiedenisboekBritannia.
In 1776 schreef Edward Gibbon een werk over de ondergang van het Romeinse Rijk. Tot op vandaag wordt dat boek als een standaardwerk beschouwd en geraadpleegd door specialisten. Er staat niets in over koning Arthur, maar we weten wel dat Gibbon rotsvast geloofde dat Arthur in Engeland regeerde na het vertrek van de Romeinen. Dat wil dus zeggen dat er in de achttiende eeuw nog steeds geleerden waren die het verhaal over de legendarische koning ernstig namen.
Maar daarmee hebben wij nog altijd geen zekerheid of koning Arthur nu wel of niet bestaan heeft. Toch is er hoop dat dit raadsel opgelost wordt.
Zoals je weet vertelt de legende dat de koning slechts slaapt en dat hij ooit zal terugkomen. Dan staan wij van JCW op de eerste rij om het hem zelf te vragen!
Tintagel Castle is volgens de legende de plek waar koning Arthur geboren werd. Er staat een bronzen standbeeld van hem. Het lijkt wel of de koning staat te wachten om terug te keren …
