Een zonnewijzer

1 rechte stok van 1 meter

Schrijfgerei of stenen

1 bloempot

Stuk papier/karton/plaat

1.Zoek een mooi plekje om je zonnewijzer neer te zetten. Zorg in ieder geval dat de zon vanuit het oosten (als hij opkomt), zuiden en westen (als hij ondergaat) je zonnewijzer kan beschijnen. Als je de zonnewijzer op de grond neerlegt zorg dan dat geen struiken de zon tegenhouden.

2.Je steekt de stok stevig in de grond. Is de ondergrond te hard, dan zet je hem vast in het gaatje van een omgekeerde bloempot.

3.Op verschillende tijdstippen kijk je waar de schaduw van de stok valt. Markeer die plaats en kijk op je horloge welk uur het is. Om te markeren, kun je gewoon de ondergrond nemen, keien leggen of ander weerbestendig materiaal. 

4. Kom elk uur terug en markeer de positie. Doe dit zolang er geen zonlicht meer is. Je zonnewijzer is compleet aan het eind van de dag. Zolang de zon schijnt, kun je dit eenvoudig systeem gebruiken om te vertellen hoe laat het is.

Een zonnewijzer is een apparaat dat gebruikmaakt van de positie van de zon om de tijd weer te geven. Een rechte stok, ook wel een gnomon, wordt gepositioneerd om een schaduw te werpen op een vooraf aangegeven zonnewijzer.

De aarde draait om haar as. De schaduw van een voorwerp verandert daardoor voortdurend van richting. Als de schaduw naar het noorden wijst (op het zuidelijk halfrond naar het zuiden) is het precies middag. De zon staat dan in het zuiden (op het zuidelijk halfrond in het noorden) en in haar hoogste stand die dag, precies boven de meridiaan. Het is 12 uur in lokale zonnetijd. Van daaruit kan men een verdeling maken en uurlijnen aanbrengen waarop de schaduw het uur aanduidt.

Het voorwerp dat de schaduw geeft is bij de meest voorkomende zonnewijzers een poolstijl. Opdat hij het hele jaar de tijd juist aanduidt, moet de stijl evenwijdig aan de aardas staan. De stijl wijst dan naar het noorden (op het zuidelijk halfrond naar het zuiden), naar de pool, in een hoek met het grondvlak gelijk aan de breedtegraad. Bij sommige types van zonnewijzers staat de schaduwgever loodrecht op het vlak met de uurlijnen. Dan heet hij een gnomon.

Zonnewijzers geven meestal de ware plaatselijke tijd of zonnetijd aan. In Vlaanderen loopt de officiële tijd voor op de zonnetijd. Daarvoor zijn drie oorzaken. Onze officiële tijd is afgestemd op de zonnetijd van de 15 oostelijke lengtegraad. Per lengtegraad meer naar het westen loopt de officiële tijd 4 minuten meer voor op de zonnetijd ter plaatse. Doordat de aardas schuin staat en doordat de aarde in een elliptische baan rond de zon draait, is er een correctie nodig die tijdsvereffening heet. Zij varieert van dag tot dag, in de lente en de zomer tussen +6 en -6 minuten, in de herfst en de winter tussen +14 en -16 minuten. Als de zomertijd geldt komen daar nog 60 minuten bij.

Kan jij de tijd aflezen op je zonnewijzer?

Maak van jezelf een foto of filmpje en stuur deze naar één van onze sociale media of naar info [at] jcw.be

We zijn zeer benieuwd!